Welkom op landgoed De Haere. Hier mag je kuieren door de Engelse tuinen, de tijd zien verstrijken op de grootste zonnewijzer van Europa en je kunt de folly (nepruïne) ontdekken. Of struin langs overblijfselen uit de Koude Oorlog en kom op adem in het eeuwenoude kasteeltje.
Landgoed de Haere is in eigendom van IJssellandschap, een in 1989 is opgerichte Stichting als rechtsopvolger van de weldadigheidsorganisatie "Verenigde Gestichten". Het vroegste onderdeel hiervan dateert uit 1267 en was een gasthuis dat armen, zieken, daklozen en vreemdelingen opving. Deventer was in de Middeleeuwen een welvarende stad en een belangrijk religieus centrum. De kerkelijke liefdadigheidsinstellingen verkregen veel boerderijen, landerijen en woeste gronden uit legaten, nagelaten door welvarende burgers. Deze bezittingen werden ondergebracht bij de Verenigde Gestichten, die het rendement van deze bezittingen aanwendden voor uitkeringen aan wezen, kinderen, minderbedeelden etc. Na de oprichting van Stichting IJssellandschap werd het beheer van de eigendommen van het Burgerweeshuis en het Deventer Kinderhuis ook bij de Stichting ondergebracht.
De Stichting heeft als doelstelling om als goed beheerder met het landschap om te gaan, als gebiedsontwikkelaar actief mee te werken aan levensvatbare landbouw en duurzame initiatieven en mee te denken over de toekomst van het landschap rond Deventer.
De Haere is één van de landgoederen die sinds 1996 in bezit en beheer zijn van IJssellandschap. Het landgoed heeft intussen een zeer grondige opknapbeurt gekregen. In de havezate zit een (cultureel) café waar men onder het genot van een drankje kan genieten van het prachtige uitzicht. Op de eerste en tweede verdieping houdt IJssellandschap kantoor. Ook het Overijssels Particulier Grondbezit heeft De Haere als kantoorlocatie.
Bijzonderheden
- Gedurende de Koude Oorlog werd op en bij het landgoed een van de grootste Nederlandse defensiewerken van na de Tweede Wereldoorlog aangelegd. Het vormde een onderdeel van de IJssellinie en bestond uit een afdamming van de IJssel, een inundatiesluis en kazematten met geschutskoepels. Verder zijn er ondergrondse bunkers, waaronder een commandobunker en een noodhospitaal. Het werk was bij voltooiing door gewijzigde militair strategische inzichten eigenlijk al verouderd. Bij de Cuba-crisis in 1962 zijn wel de eerste stappen tot ingebruikstelling gezet.
- De grootste zonnewijzer van Europa ligt in het landschapspark achter de havezate (niet de IJsselkant dus!). Deze is gemaakt door de Deventer kunstenaar Willem Jonkers III
- De ruïne folly met een geluidskunstwerk van André Manuel
Geschiedenis
De Late Middeleeuwen
De Hof ter Hare (Haer) kwam al in veertiende-eeuwse documenten voor. Bekende Sallandse geslachten als Van Oldeneel, Van Coevorden en Van Suchtelen hebben er in de loop der eeuwen gewoond. Het huidige huis begon rond 1559 vorm te krijgen, toen Hendrik van Oldeneel de eerste steen van het Huis legde. Toen de laatste Van Oldeneel, Derk, in 1675 ongehuwd maar niet kinderloos stierf, vererfde de Haere op de zoon van zijn zuster; Jan van Coeverden. De Van Coeverdens hebben de Haere tot 1746 in bezit gehad. In dat jaar kocht de Deventer wijnkoper Arnoldus van Suchtelen 'het aloude adellijk huis de Haer c.a.' aan voor 7.350 gulden. Hij heeft het huis aanzienlijk verbouwd, waarschijnlijk ook om zijn 10 kinderen te kunnen huisvesten. Ook kreeg het huis toen een tuin in de Franse stijl.
Voûte
In 1840 komen we voor het eerst de naam Voûte tegen in verband met de Haere. De weduwe van Pierre Voûte kocht het huis met landgoed destijds op een openbare verkoop. Zeven jaar later verkocht zij het weer aan Jhr. Charles Smissaert. Na wat heen en weer gepraat over wat er onder vaste goederen verstaan moest worden (vallen spiegels met vergulde lijsten in de grote en kleine zaal hieronder?), bewoonde Smissaert De Haere tot zijn vrouw overleed in 1866.
In deze tijd kreeg het park een geheel ander aanzien; de strakke Franse geometrische stijl werd vervangen door de modernere, Engelse landschappelijke stijl. In die tijd werd ook de Haereweg aangelegd, waarna de IJsseldijk voortaan de 'voorkant' van het landgoed werd. Na de dood van mevrouw Smissaert, werd De Haere verkocht. Bij de verkoop zaten overigens de banken in de kerk en het mederecht om de predikant in Olst te mogen aanstellen.
Het landgoed werd gekocht door Voûte, een wat zonderlinge Fransman die in 1870 startte ambitieuze bouwplannen. Hij wilde zijn stempel op het landgoed drukken door de bouw van een dakruiter en een torenkamer in neoclassicistische stijl. Daarnaast liet hij in 1870 als tuindecoratie een 'ruïne-folly' bouwen: een onafgemaakte ronde toren van het donjontype met schietgaten, met daaraan vast een deel van een verdedigingsmuur (een nep-ruïne dus). Er wordt gezegd dat Voûte zelfs een onderaardse tunnel van de Haere naar de folly wilde maken... Nijpend geldgebrek dwong hem echter om zijn fantastische plannen te staken. Na zijn dood in 1901 werd het landgoed verkocht aan de eigenaar van het naburige Hoenlo, Dhr. Teding van Berkhout. Via zijn dochter en haar man kwam de Haere in handen van de familie Des Tombes, een geslacht van industriëlen uit Den Haag. Zij lieten het huis verbouwen door de architect J.J van Nieukerken. Tegelijkertijd werd de tuin verfraaid en werd een zichtas naar boerderij de Graskamp gecreëerd. Vanaf 1915 werd het kasteel verhuurd voor 1 gulden per jaar, op voorwaarde dat bos en tuin onderhouden werden. Na 1935 is het geheel in verval geraakt. In 1962 verkocht de laatste eigenaar, Frederik Des Tombes, De Haere aan de gemeente Deventer die het vervolgens in beheer bij de Verenigde Gestichten. Havezate de Haere werd verhuurd aan Stichting 'Vrienden van De Haere', bestaande uit een aantal studenten die het landhuis als weekendhuis gebruikten. In 1996 wordt het landgoed in zijn geheel door de gemeente verkocht aan IJssellandschap.
IJssellandschap en huidig gebruik
Doelstelling van IJssellandschap is om naast het behoud en/of de versterking van cultuurhistorische en natuurhistorische waarden ook te streven naar een koppeling van bezit en functioneel gebruik. Voor de Haere heeft dit geresulteerd in het vestigen van het eigen kantoor op de eerste verdieping met een horecafunctie op de beganegrond.
IJssellinie
In de twintigste eeuw maakt het landgoed deel uit van de IJsselline. Tijdens De Koude Oorlog moet deze waterlinie de Russen stoppen. Van 1950 tot 1968 zijn de bunkers, verdedigingswerken en sluizen een goed bewaard geheim. Tegenwoordig houdt een groep bevlogen vrijwilligers dit historisch erfgoed levend. De IJssellinie heeft openingstijden voor particulierbezoek of maak voor groepen een reservering.