Eerde

Landgoed Eerde ligt aan de Hammerweg van Ommen naar Den Ham, tussen de rivieren de Regge en de Vecht. Het landgoed is zo'n 540 hectare groot. Eerde ademt nog altijd de macht en rijkdom van zijn vroegere eigenaren: de stenen brug naar het kasteel, de begroeide muren langs de slotgracht en de statige lanen geven het landgoed zijn grandeur. Kasteel Eerde ligt tussen dubbele grachten aan het einde van een brede oprijlaan. Het werd in 1715 gebouwd in opdracht van Johan Werner baron van Pallandt. Aan weerszijden van het voorplein ligt een bouwhuis, waarin de bedienden woonden en stallen gevestigd waren. Om het kasteel liggen de kasteeltuinen en een prachtig parkbos met monumentale lanen en versierde bosvakken, aangelegd in Frans classicistische stijl. Kenmerkend voor deze barokstijl was de symmetrische opbouw van het landgoed langs de middenas van de oprijlaan en het centraal gelegen kasteel.

Interieur kasteel Eerde
Zeer bijzonder aan het kasteel is het interieur, dat nog nagenoeg authentiek is en dateert uit de bouwtijd. In de centrale hal liggen marmerplaten die 'à livre ouvert' gelegd zijn. Ze zijn uit hetzelfde blok Carrara marmer gezaagd en steeds 'opengeslagen' gelegd als twee bladzijden van een boek. De hangende trap in de hal is de enige van dit type in Nederland. Pronkstukken zijn de wandtapijten in de grote zaal. Hierop zijn mythologische figuren en voorstellingen afgebeeld en is het familiewapen van Van Pallandt ingeweven. Boven de deuren hangen portretten van diverse kasteelbewoners. Het kasteel is alleen toegankelijk tijdens speciale excursies.

Eerder Achterbroek
Een mooi contrast met de strakke lanen van het parkbos vormt het boerenachterland, het Eerder Achterbroek ("broek" betekent drassig of nat). De boerderijen hier zijn gebouwd tussen 1800 en 1850 en hebben vrijwel allemaal een monumentale status. Net als de drie boerderijen in het gehucht Eerde, vlakbij het kasteel, hebben de luiken dezelfde kleuren als die van het kasteel: een gele zandloper op een zwart vlak. Als je ronddwaalt in het Eerder Achterbroek ervaar je de rust en schoonheid van een ver verleden. Vrijwel nergens anders in Nederland is dit oorspronkelijke coulisselandschap van akkers, weilanden, houtwallen, bos en heideveldjes zo goed bewaard gebleven. Ook dieren voelen zich thuis in dit kleinschalige landschap, dus met een beetje geluk kom je hier een ree, das of wielewaal tegen. Landbouw en natuur gaan hand in hand op Eerde: boeren werken zoveel mogelijk natuurvriendelijk.

Herstel landgoed Eerde
Natuurmonumenten is met steun van velen druk bezig om het landgoed in zijn oude luister te herstellen, zodat we ook in de toekomst van Eerde kunnen blijven genieten. Er wordt gewerkt aan herstel van het landschap en parkbos, restauratie van gebouwen en aan nieuwe belevingsmogelijkheden. Een mooi voorbeeld is het herstel van de rivier De Regge, die weer als vanouds door het landschap meandert.

Bijzonderheden

Bij een onderzoek naar de waardestelling van landgoed Eerde bleken het kasteel en het lanenstelsel unieke harmonieuze proporties te bezitten. Met militaire precisie is een lanenstelsel aangelegd dat gebaseerd is op de ideeën van Vitruvius en Pythagoras en dat gerelateerd is aan de gulden snede. De filosoof Pythagoras dacht dat de stand van de hemellichamen een zekere muzikale maatvoering hadden en raakte hierdoor geïnspireerd. Vitruvius was een Romeinse militair en architect, die de menselijke maat introduceerde. De mens was volgens hem het perfecte voorbeeld van symmetrie en via de menselijke maat benaderde men in de bouw- en tuinkunst een hoge graad van perfectie en harmonie, een paradijselijke situatie. De beroemde tekening Vitriuviusman van Leonardo Da Vinci geeft deze menselijke maat prachtig weer. Dergelijke verhoudingen vind je ook terug in de lengtes van de lanen op Eerde en in het kasteel, als een soort compositie. Landgoed Eerde is de enige plek waar deze harmonische maatvoering nog zo gaaf aanwezig is.

Paardenstallen en koetshuis
Ten noorden van Kasteel Eerde staat de voormalige koetsierswoning met paardenstallen. Deze zijn nu in gebruik als kantoor van Natuurmonumenten. Binnen zijn de hardstenen voerbakken en de ruiven voor het hooi nog zichtbaar. Ook de oude klinkerbestrating van de stallen is nog aanwezig. In het fraai gerestaureerde koetshuis dat uitkijkt op kasteel Eerde kun je exclusief vergaderen.

Toegangsbrug
De toegangsbrug over de buitengracht is een dubbele boogbrug van baksteen uit 1854 van architect I.H. Eberson. De hardstenen balustrade heeft dezelfde detaillering en ornamentiek als de boogbrug over de binnengracht. Markant zijn de zandstenen vazen en de gietijzeren lantaarns. Aan het einde van de brug staat een smeedijzeren hek met vergulde pijlpunten. In de lantaarns op de toegangsbrug over de buitengracht is de naam Eerde te lezen.

Tuinmuren en hoekpaviljoens
Achter en aan weerszijden van het kasteel liggen de voormalige nutstuinen. Deze stonden ten dienste van het kasteel en zijn bewoners en herbergden een boomgaard, een groentetuin en een bloementuin. De tuinmuur tussen de buitengracht en de nutstuinen eindigt aan weerszijden in een hoekpaviljoen. Deze zeshoekige paviljoens hebben een met leien gedekt koepeldak.

Oranjerie
Naast de voormalige moestuin ligt de oranjerie uit de tweede helft van de 19e eeuw. Het gebouw heeft aan de schaduwzijden gesloten bakstenen gevels. De zuidzijde is van glas om optimaal van de zon te profiteren. Aan deze kant ligt ook de verdiepte bloementuin die in 1922 ontworpen is door tuinarchitect Springer in de architectonische tuinstijl. Typerend is het gebruik van trapjes.

Grafkelder
In het bos ligt de grafkelder van de familie Van Pallandt. Deze dateert uit eind negentiende eeuw. De toegang lijkt op een tempel door de klassieke vormgeving met pilasters, een architraaf en een fronton. In de architraaf staat een in reliëf uitgevoerd opschrift: 'Grafkelder van Pallandt van Eerde'.

De Groene Jager
In de gobelinzaal van kasteel Eerde hangt het schilderij 'De Jager van Eerde'. Op het schilderij uit de vroege achtttiende eeuw zien we een jager te paard. Hij blaast op zijn jachthoorn en wordt omgeven door een meute jachthonden. Het is een verwijzing naar de omgeving van kasteel Eerde die in trek was als jachtgebied. Op de achtergrond is kasteel Eerde afgebeeld zoals dat in 1715 door Johan Werner van Pallandt als jachthuis werd gebouwd. Daarnaast bevat het schilderij mogelijk een verwijzing naar de legende van de groene jager die verbonden is met landgoed Eerde.
In de veertiende eeuw zou Evert van Essen, roofridder en heer van Eerde, verliefd zijn geworden op Gisela. Maar zij was al verloofd met Jonker Arent, de groene jager. Via list, bedrog en zelfs moord lukte het Evert uiteindelijk om met Gisele te trouwen. Hiermee kreeg het verhaal geen gelukkig einde; bij de bouw van het huidige kasteel in 1715 zouden twee geraamtes in innige omhelzing in de kerkers van het voormalige kasteel Eerde zijn teruggevonden. Lees het hele verhaal op beleven.org.