Boerderijen en dienstgebouwen op landgoederen in Overijssel zijn vaak te herkennen aan kleurrijke luiken. Dit kleurgebruik wordt vaak gezien als onveranderlijk element van een landgoed. Dat is niet terecht. De kleuren corresponderen met het familiewapen van de veelal adellijke eigenaren. De familie bakende vanouds met deze kleuren als het ware het eigen domein af. Bij verkoop of vererving van de ene familie op de andere, veranderden ook de kleuren van de luiken. Een landgoed in burgerlijk of publiek bezit houdt meestal de kleuren van de laatste adellijke familie in stand. Eigenlijk zouden we dus niet van landgoedkleuren, maar van familiekleuren moeten spreken.

Er komt slechts een beperkt aantal kleuren op landgoederen voor. De heraldiek (oftewel studie van wapenschilden) kent namelijk maar enkele kleuren, elk met een eigen aanduiding: goud (geel), zilver (wit), azuur (blauw), keel (rood), sinopel (groen) en sabel (zwart). Een wapenschild combineert altijd een metaal of tinctuur (goud of zilver) met een zogeheten email (blauw, rood, groen, zwart). Elk luik zal dus een geel of wit bestanddeel hebben. De kleur groen komt doorgaans niet op het paneel van de luiken voor, vaak wel in de omlijsting.

Naast de kleuren variëren ook de patronen van de luiken. De meest voorkomende figuur is schuin gevierendeeld, beter bekend als het zandlopermotief, waarbij het luik tweemaal diagonaal verdeeld is in driehoeken. Op het snijvlak bevindt zich regelmatig een wisselrondje met verspringende kleuren. Een andere vorm is het kepermotief, waarbij twee schuine balken in het midden een punt vormen. De schuinbalk vormt een variant op het kepermotief, waarbij één of meerdere balken diagonaal over het luik lopen. De richting van de balken varieert aan weerszijde van de ramen. Tenslotte zijn er ook egaal gekleurde luiken zonder motief.

Historische of heraldische kleuren en patronen op de landgoederen keren ook terug op wapenschilden, toegangspoorten, duiventillen en zelfs regentonnen. Op kastelen of kasteelachtige buitenhuizen hijst men nog vaak de vlag met familiekleuren in top als de eigenaren op het huis verblijven.

Enkele landgoederen - zoals De Eese, Vilsteren en Twickel - gebruiken de kleuren ook voor promotiedoeleinden, zoals op toegangsborden, informatiefolders of koffiekopjes. Zo blijft het karakteristieke kleurgebruik voor toekomende generaties bewaard.

Ewout van der Horst, IJsselacademie